Wiedzieć wszystko

Bycie historykiem to nie zawód, lecz powołanie, misja, życiowa rola i wielka odpowiedzialność. Gdy na jakieś pytanie mojego siedmioletniego syna odpowiedziałem, że tego nie wiem, on z całą powagą stwierdził: "Jesteś historykiem i nie wiesz?". Zawstydziłem się.

Aeantes

Tuberon po raz piąty.

W księdze siódmej "Pamiętników" Ludwik Tuberon, pisząc o budowie osmańskiej floty wspominał, iż pewną jej część konstruowano w dzisiejszej Albanii, w okolicach miasta Avlona (Vlora),na rzece Eant (Aeantes). Rzeka ta dziś nosi nazwę Wjosa. Aeantesu nie znali Pauzaniasz, Pliniusz, Ptolemeusz, Pomponiusz Mela, Strabon ani Tukidydes. Starożytna grecka nazwa owej rzeki brzmiała Αώος (Aóos), łacińska - Aous. Pliniusz wszakże wyjaśniał (Historia naturalna, 3, 26, 145), że niektórzy nazywali ją także Aias.

Aeantes to forma greckiej, latynizowanej liczby mnogiej imienia Ajaks (Ajaksowie), spotykana w niektórych przekładach Iliady Homera (por. http://www.iliadtranslation.com/homeric_names.html). W tej postaci pojawiła się w tekście Tuberona jako nazwa rzeki w Albanii, choć trudno wyjaśnić, z jakiego powodu kronikarz użył tak dziwnej jej formy.

Na zdjęciu: Ajaks niosący ciało Achillesa (Wikipedia).

Czy wydawcy tekstów źródłowych powinni posługiwać się Wikipedią?

Jak sądzę, na ogół nie ma w tym nic złego, jeśli internetową encyklopedię traktuje się jak narzędzie pomocnicze. Problemy zaczynają się wówczas, gdy staje się ona jedynym źródłem informacji.

Trzykrotnie pisałem już na blogu o błędach, jakie znalazły się w tekście "Pamiętników" Ludwika Tuberona (L. Tuberon de Crieva, "Pamiętniki o czasach moich", wyd. P. Wróbel, J. Bonarek, Kraków 2016). Dziś krótko o kolejnym nieporozumieniu. Wiąże się ono z nazwą starożytnego północnogalijskiego plemienia Morynów (Morini). Tuberon wspominał o nich w trzeciej księdze swojego dzieła. Wydawcy dodali w tym miejscu przypis wyjaśniający w jednym zdaniu, iż owo „plemię belgijskie” „wspomniane zostało w Pamiętnikach wojny galijskiej Juliusza Cezara” (Tuberon de Crieva, Pamiętniki, s. 110, przyp. 180). Czyżbyśmy zatem zyskiwali wskazówkę, że Tuberon czytał dzieło Cezara? Niestety nie. Polscy wydawcy, nie przyznając się oczywiście do tego, zacytowali wprost angielską Wikipedię, w której czytamy: „The Morini were a Belgic tribe of northern Gaul. They were mentioned in such classical works as the Commentarii de Bello Gallico written by Julius Caesar” (https://en.wikipedia.org/wiki/Morini). J. Bonarek i P. Wróbel nie wiedzą, że nazwa Morynów pojawiła się w dziełach wielu starożytnych geografów – Klaudiusza Ptolemeusza, Pomponiusza Meli, Pliniusza czy Strabona. Wiki-erudycja okazała się zawodna.

Na zdjęciu: galijski ćwierćstater; takimi monetami prawdopodobnie posługiwali się Morynowie (oczywiście z Wikipedii).

Tadeusz Boy-Żeleński o historykach wojskowości

Mój ukochany pisarz i tłumacz, Tadeusz Boy-Żeleński, w książce o Marysieńce, poświęcił kilka ciepłych słów także wydawcom źródeł i historykom wojskowości.

https://polona.pl/item/marysienka-sobieska,Mjk1ODEyNA/8/#info:metadata