Jan z Głogowa, Wprowadzenie do „Traktatu o sferze” Johna z Holywood

Publikacja wprowadzenia Jana z Głogowa do „Traktatu o sferze” Johna z Holywood to kolejne ważne dzieło edytorskie prof. Roberta K. Zawadzkiego (10 lat temu pisałem już o jego edycji Wawrzyńca Korwina). W jednym woluminie otrzymujemy łaciński tekst dzieła wraz z polskim przekładem, a także obszerne, 120-stronicowe wprowadzenie, w którym R.K. Zawadzki obszernie omawia i komentuje treść dzieła Głogowczyka. Wstęp ten rozpoczyna się od zwięzłego przedstawienia historii astronomii – „krótkiego przeglądu rozwoju teorii geocentrycznej”. Badacz pokazuje wagę Jana z Głogowa jako nowoczesnego już uczonego, postulującego, „by wszelkie modele astronomiczne odpowiadały realnym obserwacjom”. Jest to kapitalne spostrzeżenie.

Filolog przedstawia Głogowczyka nie tylko jako astronoma, autora traktatu astronomicznego i komentatora tekstu Johna z Holywood, lecz także jako oryginalnego myśliciela, humanistę czerpiącego z nowych prądów kultury renesansowej, wrażliwego wychowawcę, nauczyciela i dydaktyka, a wreszcie literata i miłośnika literatury. Współczesny komentarz literaturoznawczy pozwala spojrzeć na tekst późnośredniowiecznego uczonego z innej niż tradycyjna perspektywy. Trzeba pamiętać, że to właśnie Głogowczyk kładł podwaliny pod rozwój polskiej astronomii i geografii.

 

Bez wątpienia jest t pozycja obowiązkowa w bibliotece każdego zainteresowanego historią astronomii i nauki.

Jan z Głogowa, Wprowadzenie do „Traktatu o sferze” Johna z Holywood, studium, tekst łaciński, komentarz i przekład R.K. Zawadzki, Częstochowa 2023

Divine Sky : The Artistry of Astronomical Maps

„Divine Sky : The Artistry of Astronomical Maps” – wirtualna wystawa prezentująca historyczne mapy i atlasy nieba. Na stronie tej znajdziemy reprodukcje kilkunastu wspaniałych zabytków z zakresu historii astronomii, wśród nich „Harmonia Macrocosmica” Andreasa Cellariusa (Amsterdam: G. Valk & P. Schenk, 1708), pysznego atlasu, z którego jedną mapę wykorzystałem jako ilustrację tego wpisu. Opis tego zabytku oraz skany map do przeczytania i obejrzenia tutaj: https://deepblue.lib.umich.edu/handle/2027.42/144573

A wystawa „Divine Sky” dostępna jest pod adresem https://deepblue.lib.umich.edu/handle/2027.42/144573  Każdy miłośnik historii astronomii powinien ją obejrzeć.

M. Janik, Polskie kalendarze astrologiczne epoki saskiej

U progu wieku XVI, kiedy to wynalazek Jana Gutenberga zdołał zyskać sobie w Polsce ugruntowaną pozycję, kalendarz drukowany, będący jednym z pierwszych wytworów nowej techniki, został szybko zastosowany przez krakowskich uczonych jako narzędzie pomocne w ich codziennej pracy naukowej. Odtąd rozpoczęła się ewolucja tego typu wydawnictw: poprzez okres Baroku, kiedy to wykształcił się typ kalendarza astrologicznego, Oświecenie, kiedy kalendarze stały się zwulgaryzowanym przedmiotem codziennego użytku oraz rozrywki, nie mającym już nic wspólnego ze swym renesansowym poprzednikiem (w czasach stanisławowskich doszło nawet do wyrodzenia się literatury kalendarzowej w formę profetycznego prognostyku politycznego), by wreszcie w wieku XIX mógł narodzić się kalendarz gospodarski, który jeszcze w tym samym stuleciu ustąpił pola prasie.