W roku 2020 obchodziliśmy ważną dla naszych dziejów rocznicę – siedemsetlecie koronacji Władysława Łokietka na króla Polski (20 stycznia 1320). Z tej okazji w całym kraju organizowano wydarzenia kulturalne i naukowe, ukazało się też kilka okolicznościowych publikacji. W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie zorganizowano wystawę „Władysław Łokietek – odnowiciel Królestwa Polskiego”, której towarzyszył obszerny katalog opracowany przez Janusza Grabowskiego (dostępny online: https://agad.gov.pl/1320AD.htm). W dniach 20-21 stycznia 2020 w warszawskim Zamku Królewskim zorganizowano konferencję naukową „Władztwo Władysława Łokietka. 700-lecie koronacji królewskiej”. Obecnie wydawnictwo zamkowe opublikowało materiały z tej konferencji.
Na prezentowany tom składa się 16 esejów polskich i czeskich historyków, omawiających wyzwania, jakim stawić musiał czoła książę kujawski przystępując do jednoczenia ziem piastowskich po okresie rozbicia dzielnicowego.
Teksty, ujęte w trzy bloki problemowe (polityka wewnętrzna, polityka zagraniczna, symbole władzy), omawiają kolejno takie zagadnienia jak: konkurenci do tronu zjednoczonego Królestwa, legitymizacja władzy w państwie odbudowanym po okresie rozbicia dzielnicowego, w tym także stosowanej tytulatury oraz insygniów i sytemu symboli władzy, a także stosunek mieszczaństwa do książąt czy małżeństwo Łokietka z Jadwigą Bolesławówną.
W polityce zagranicznej ważnym dla Piastów problemem były relacje z Czechami, których królowie rościli sobie prawa do korony polskiej. Spór ten był ważnym czynnikiem blokującym akcje zjednoczeniowe podejmowane przez książąt piastowskich. Stosunki te zresztą pozostawały istotną komplikacją także w okresie późniejszym, w pierwszych dekadach panowania Kazimierza Wielkiego. W omawianej publikacji bardzo kompetentnie wypowiadają się na ten temat mediewiści czescy.
Znajdziemy tu ponadto rozważania na temat stosunków obu piastowskich królów z książętami śląskimi oraz z Węgrami i Rusią, jak również roli Kościoła, papiestwa i duchowieństwa w polityce, której celem była restytucja królestwa. Najważniejszą wszakże kwestią, myślą przewodnią i osią omawianego zbioru studiów jest koronacja Władysława Łokietka. Stanowi ona punkt odniesienia wszystkich artykułów. Autorzy badają prawomocność tego aktu, zabiegi, jakie do niego doprowadziły, przeszkody, jakie na tej drodze należało pokonać, narzędzia, jakich w tym celu użyto, a wreszcie konsekwencje, jakie z niego płynęły.
Wymienione tu sumarycznie problemy przeplatają się w kolejnych tekstach, których autorzy proponują ogląd kwestii zasadniczych z różnych punktów widzenia i z różnych perspektyw, co w rezultacie daje wrażenie nie nadmiaru, lecz komplementarności.
Czytelnik znajdzie tu wiele polemik z dawniejszą literaturą przedmiotu, ale także nowych ustaleń oraz pytań na przyszłość. Autorzy starają się wychodzić poza ustalone już i znane konstatacje, stawiając na tej podstawie nowe hipotezy i otwierając nowe perspektywy badawcze. Lektura tego tomu, niezwykle wartościowego merytorycznie, jest bardzo inspirująca i z pewnością stanie się on pozycją obowiązkową w bibliotece każdego badacza polskiego średniowiecza.
„Władztwo Władysława Łokietka. 700-lecie koronacji królewskiej”, red. P. Tyszka, W. Fałkowski, Wydawnictwo Zamku Królewskiego, Warszawa 2022
