H. Szołdrska, Polska wczesnodziejowa

Mało chyba znana obecnie książka, którą powinno się nie tylko wznowić, ale także napisać jej ciąg dalszy. A może wręcz stworzyć całą serię…? Błędy historyczne w dziełach kultury popularnej mnożą się w zastraszającym tempie.

„Halszka Szołdrska, która ukończyła studia archeologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i jest autorką wielu powieści historycznych, skonfrontowała wyniki badań archeologów i historyków z obrazem przedstawianym w utworach literackich i reportażowych. Rezultaty okazały się zaskakujące. W znacznym stopniu obraz ten niezgodny jest z ustalonymi przez naukę faktami, często zaś skrajnie zmitologizowany. Większość z ukazanych błędów lub zafałszowań ukazuje naszą przeszłość w barwach ciemnych, poziom kultury niezwykle niski, niekiedy niejako wbrew koncepcji ogólnej autorów, których zamiarem jest stworzenie artystycznego kontrastu dla przedstawianych stron pozytywnych. Z tego powodu wyraźnie określona teza pracy może stać się źródłem nieporozumień, gdyż zdaje się lansować pogląd o potrzebie apologetycznego stosunku do własnych dziejów. Należy więc chyba podkreślić, że nie o to chodzi. Autorka nie występuje przeciwko uzasadnionemu krytycyzmowi wobec wad narodowych, lecz przeciwko tym, którzy dla efektu artystycznego gotowi są poświęcić prawdę, którzy wykorzystują uczciwość badaczy mówiących otwarcie o hipotetyczności wielu swych sądów i luki w naszej wiedzy o przeszłości wypełniają fantastycznymi teoriami. Celem tej pracy jest bowiem pokazanie twórcom i czytelnikom ulegającym ich sugestywnej wizji, że granicą dla artystycznej wyobraźni powinna być wiedza oraz że historię można fałszować mając nawet najlepsze intencje, jeśli budując jej obraz stosuje się zasadę ‘cel uświęca środki’. Niezależnie od głównej idei książka zawiera niemałą ilość informacji o okresie piastowskim, przedstawionym w swoistym wyborze limitowanym zakresem błędów faktograficznych powieści historycznej”.

A cóż dopiero powiedzieć o powieściopisarzach zwyczajnie niedouczonych…

Halszka Szołdrska, Polska wczesnodziejowa : wizja literacka i fakty naukowe, Ossolineum, Wrocław 1979